Bogaty skład chemiczny sprawia, że właściwości zdrowotne czarnuszki siewnej wykorzystuje się od wieków nie tylko w celach leczniczych, ale również kosmetycznych, a nawet gastronomicznych. Najczęściej stosowanymi formami produktów z czarnuszki są zmielone nasiona, napary, odwary, nalewki oraz oleje.

Skład chemiczny

Nasiona czarnuszki zawierają między innymi:

• wodę;
• olej – do 2,5% oleju tłustego stanowią olejki eteryczne. Olej tłusty stanowi około 50% zawartości nasion i składa się z nienasyconych oraz nasyconych kwasów tłuszczowych. Zawiera również fosfolipidy i fitosterole;
• białka – w ich składzie znajduje się 8 z 9 niezbędnych aminokwasów, czyli: fenyloalanina, walina, tryptofan, lizyna, izoleucyna, leucyna, treonina i metionina;
• węglowodany;
• witaminy – głównie A, E, B1 i B6. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach stanowią przynajmniej 0,2% oleju tłustego;
• składniki mineralne – sole wapnia, żelaza, magnezu, sodu, selenu, miedzi, fosforu, potasu i cynku;
• flawonoidy – w tym związki kwercetyny oraz kemferolu;
• karoteny.

Zawartość wymienionych komponentów jest zmienna i zależy głównie od źródła pochodzenia nasion oraz czasu zbioru i metod uprawy.

Właściwości zdrowotne czarnuszki

Właściwości zdrowotne czarnuszki są niezwykle wszechstronne. Czarnuszka siewna:

• wykazuje działanie przeciwnowotworowe, ponieważ posiada zdolność wpływania na cykl komórkowy i hamuje syntezę kwasów nukleinowych;
• obniża stres oksydacyjny i utrzymuje integralność komórek trzustkowych. Dodatkowo wpływa korzystnie na regenerację komórek beta trzustki, usprawnia obwodowy metabolizm glukozy i zwiększa sekrecję insuliny. W związku z powyższych ma działanie przeciwcukrzycowe;
• chroni przed szkodliwymi zmianami miąższ wątroby i nerek wykazując jednocześnie działanie przeciwzapalne;
• zwiększa zawartość mucyny w błonie śluzowej żołądka, dlatego chroni narząd przed wrzodami;
• stymuluje receptory opioidowe zlokalizowane w centralnym systemie nerwowym, wykazuje więc właściwości przeciwbólowe;
• przyczynia się do likwidacji pasożytów – badania przeprowadzone na dzieciach chorych na tasiemczycę wykazały znaczną poprawę stanu zdrowia;
• nieznacznie obniża poziom cholesterolu we krwi.

Warto zwrócić uwagę na wpływ składników zawartych w roślinie na układ sercowo-naczyniowy. Produkty na bazie wyciągów z nasion wykazywały silne działanie hamujące na częstość akcji serca i jego kurczliwość. Olejek lotny z nasion powodował u zwierząt dawkozależne obniżenie ciśnienia tętniczego krwi – konieczne są dalsze badania.

Dodatkowo olej przyczynia się do wzrostu zbyt małego poziomu erytrocytów, leukocytów oraz do zwiększenia się objętości krwinek w hematokrycie. Na podstawie licznych badań można wnioskować, że czarnuszka siewna może zapobiegać miażdżycy tętnic wieńcowych, mózgowych i obwodowej chorobie naczyniowej.

Ciekawe badania przeprowadzono na pacjentach astmatycznych. Wyniki tych badań wskazują, że czarnuszka siewna widocznie zmniejsza nasilenie astmy, częstotliwość jej napadów oraz świszczący oddech.

Wykorzystanie czarnuszki w kosmetologii i gastronomii

Składniki czynne nasion czarnuszki wpływają na utrzymanie jędrności i elastyczności skóry. Wiąże się to głównie z obecnością wielonasyconych kwasów tłuszczowych, które poprawiają strukturalność błon komórkowych komórek skóry i wykazują działanie ochronne. Na rynku pojawia się coraz więcej kosmetyków posiadających w składzie czarnuszkę.

W warunkach domowych można stosować np. olej z czarnuszki, który dodany do maseczki znacznie poprawia kondycję włosów.

Zobacz również: Zastosowanie oleju z czarnuszki.

Olej z czarnuszki równie dobrze sprawdza się w kuchni. Charakteryzuje się on typowym, lekko gorzkim smakiem i korzennym zapachem. Jest zatem doceniany głównie jako składnik sałatek.

Polecane produkty

Olej z czarnuszki
W czarnuszce (Nigella sativa) głównymi składnikami są niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Zalicza się je do egzogennych kwasów tłuszczowych, czyli takich, których nasz organizm nie jest w stanie sam wytwarzać i należy dbać o ich dostarczanie w celu utrzymania prawidłowego poziomu. Olej z czarnuszki to również źródło bardzo cennych substancji takich jak m.in. witaminy, mikroelementy, białka, flawonoidy, fitosterole  Zobacz więcej …

Bibliografia

1. Pałczyński C., Kupryś-Lipińska I., Kuna P., Czarnuszka siewna (Nigella sativa) czyli panna w zieleni: działanie przeciwzapalne, Alergia, 3/2016.
2. Kaźmierczak A., Wcisło-Dziadecka D., Zmarzły N., Zdrowie z natury – czarnuszka siewna w produktach kosmetycznych i leczniczych, Postępy Nauk Medycznych, XXXI/2018.
3. Borusiewicz M., Janeczko Z., Nigella sativa L. – roślinny surowiec o właściwościach plejotropowych, Postępy Fitoterapii, 4/2015.
4. Mańkowska D., Bylka W., Nigella sativa L. – związki czynne, aktywność biologiczna, Herba Polonica, 1/2009.
5. Jurczak R., Reguła J., Właściwości prozdrowotne czarnuszki siewnej i jej znaczenie w leczeniu dny moczanowej, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 3/2018.